1. Wstęp.
Epidemia COVID-19 wymusiła na organach władzy publicznej wprowadzenie nakazów, zakazów i ograniczeń, mających na celu zapobieżenie rozprzestrzenianiu się choroby. Ich skuteczność jest zależna od istnienia narzędzi, które mogą wymusić ich respektowanie przez obywateli. W obecnym stanie prawnym nakazy, zakazy i ograniczenia określonych zachowań mogą zostać wprowadzone przede wszystkim na podstawie dwóch aktów prawnych. Pierwszym z nich jest ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej[1], która na podstawie art. 228 i art. 233 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej[2] określa zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie obowiązywania tego stanu nadzwyczajnego. Ustawa ta zawiera ponadto przepisy karne, które typizują wykroczenia, polegające na złamaniu wprowadzonych nakazów lub zakazów. Są one zagrożone karą aresztu albo grzywny. Rozpoznawanie spraw w tej materii następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia w postępowaniu przyśpieszonym. Organy władzy publicznej nie zdecydowały się jednak na wprowadzenie konstytucyjnego stanu nadzwyczajnego.
Drugim aktem prawnym pozwalającym na ograniczanie praw i wolności jest ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi[3]. Należy wskazać, iż katalog nakazów, zakazów i ograniczeń możliwych do wprowadzenia na jej podstawie jest bardzo zbliżony do zakresu ograniczeń przewidzianych w ustawie o stanie klęski żywiołowej. Katalog ten został znacznie rozszerzony ustawą z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych[4]. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nawet po wprowadzonej w dniu 2 marca nowelizacji, nie przewidywała jednak sankcji za nieprzestrzeganie tych ograniczeń. Podstaw do nakładania kar poszukiwano w innych aktach prawnych, przede wszystkim w ustawie z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń[5], jednakże były one bardzo wątpliwe prawnie. Wobec tego ustawą z dnia 31 marca 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19[6] wprowadzono do omawianej ustawy rozdział 8a, zatytułowany „Kary pieniężne”.
Jedyny przepis wskazanej jednostki systematyzacyjnej – art. 48a – wprowadza możliwość nakładania administracyjnych kar pieniężnych. Ustawodawca postanowił zatem, iż naruszenia określonych nakazów, zakazów lub ograniczeń sankcjonowane będą nie przez przepisy karne, lecz przez przepisy administracyjne. Przyjęcie tego reżimu odpowiedzialności niesie za sobą istotne skutki. Przedmiotem niniejszego opracowania będzie ocena zasadności tego rozwiązania oraz omówienie wskazanej regulacji.
2. Konsekwencje przyjęcia reżimu odpowiedzialności administracyjnej.
Decyzja ustawodawcy o sankcjonowaniu naruszeń nakazów, zakazów lub ograniczeń wprowadzonych w celu zwalczania epidemii poprzez administracyjne kary pieniężne wywołuje określone skutki. Przede wszystkim odpowiedzialność ta ma inny charakter niż odpowiedzialność karna. W doktrynie prawa administracyjnego przyjmuje się bowiem, że jest to co do zasady odpowiedzialność obiektywna, niezależna od winy podmiotu dopuszczającego się naruszenia prawa[7], choć zwraca się uwagę, iż ustawodawca w niektórych regulacjach nakazuje badać winę sprawcy[8]. Charakteru odpowiedzialności administracyjnej nie zmieniła nowelizacja ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego[9] z 2017 roku, która wprowadziła do systemu prawnego reguły ogólne dotyczące wymierzania administracyjnych kar pieniężnych, a w tym nakaz uwzględniania określonych elementów subiektywnych.
Można spotkać poglądy, iż regulacja ta prowadzi do indywidualizacji odpowiedzialności[10], jest krokiem w kierunku jej subiektywizacji[11], czy też jest przejawem odejścia ustawodawcy od konstrukcji administracyjnej odpowiedzialności obiektywnej[12], jednak nawet autorzy formułujący takie poglądy przyjmują, iż unormowanie to do takiej subiektywizacji jeszcze nie prowadzi[13] i nie jest równoznaczne z oparciem odpowiedzialności na zasadzie winy[14]. W doktrynie można spotkać również stanowisko, iż nawet te poglądy są zbyt daleko idące, a regulacja ta jest wyrazem opowiedzenia się przez ustawodawcę za koncepcją określaną w systemach common law mianem odpowiedzialności strict liability, czyli odpowiedzialności obiektywnej, niemającej jednak charakteru absolutnego[15]. Brak zmiany charakteru odpowiedzialności potwierdza także najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, który przykładowo w orzeczeniu z dnia 4 marca 2020 roku zwraca uwagę, iż „administracyjna kara (pieniężna) nakładana jest wobec podmiotu dopuszczającego się deliktu bez związku z jego zawinieniem, albowiem odpowiedzialność za ten delikt ma charakter obiektywny”[16].
Charakter odpowiedzialności związany jest z funkcją administracyjnych kar pieniężnych. W doktrynie prawa administracyjnego wskazuje się bowiem, że kara pieniężna „nie jest odpłatą za popełniony czyn, lecz stanowi jedynie środek przymusu służący zapewnieniu realizacji wykonawczo-zarządzających zadań administracji”[17]. Podobne stanowisko dominuje w orzecznictwie. Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że kara ta nie jest „wyłącznie represją za naruszenie prawa, ale przede wszystkim stanowi środek przymusu, który służyć ma zapewnieniu wykonywania obowiązków wobec państwa, a organ administracyjny musi posiadać skuteczne środki, które skłonią adresatów norm do oczekiwanego zachowania w sferach uznanych za szczególnie istotne”[18]. Należy zauważyć, iż orzecznictwo nie jest w tym zakresie jednolite i w innych orzeczeniach przyznawany jest prymat funkcji represyjnej[19], niemniej jednak administracyjne kary pieniężne są bez wątpienia skutecznym narzędziem wymuszania określonych działań lub zaniechań.
Niezwykle istotną konsekwencją przyjęcia omawianego reżimu odpowiedzialności jest tryb postępowania w przedmiocie nakładania kar. Administracyjne kary pieniężne są bowiem wymierzane w ramach postępowania administracyjnego, a rozstrzygnięcie przybiera formę decyzji administracyjnej. Postępowanie to jest znacznie szybsze i prostsze od postępowania karnego. Wynika to w znacznej mierze z faktu, iż postępowanie administracyjne nie zapewnia podmiotowi, który popełnił delikt administracyjny, tak rozbudowanego sytemu gwarancji procesowych[20]. Wreszcie należy wskazać, iż przyjęty przez ustawodawcę model odpowiedzialności wywołuje skutki w płaszczyźnie konstytucyjnej i ustrojowej. Brak całościowej regulacji i jednolitej konstrukcji administracyjnych kar pieniężnych powoduje bowiem uzasadnione wątpliwości w zakresie realizacji prawa do sądu, zasady proporcjonalności, jak również zasady ne bis in idem[21].
Powyższe rozważania skłaniają do wniosku, że nałożenie administracyjnej kary pieniężnej jest stosunkowo proste i szybkie. Jednocześnie kary pieniężne mogą być bardziej dotkliwe od sankcji karnych i skuteczniej wymuszają określone zachowania. Z punktu widzenia organu władzy publicznej ich zastosowanie w sytuacji walki z epidemią jest zatem w pełni uzasadnione. Należy jednak zauważyć, że stosowanie tego rodzaju instrumentów powinno zostać poprzedzone stworzeniem ogólnych zasad w tym zakresie, które zapewniałyby obywatelom odpowiednie gwarancje. Ponadto regulacje statuujące konkretne kary pieniężne powinny odpowiadać określonym standardom. Mając na uwadze powyższe uwagi należy dokonać analizy przepisów wprowadzonych do ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
3. Ogólna konstrukcja ustawy oraz jej konstytucyjność.
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi przewiduje w art. 46 możliwość ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Organem właściwym do jego ogłoszenia na obszarze województwa lub jego części jest wojewoda, który działa na wniosek państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Natomiast jeżeli zagrożenie epidemiczne lub epidemia występuje na obszarze więcej niż jednego województwa, określony stan ogłasza minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej, na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego. Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii następuje w formie rozporządzenia, które może ustanawiać nakazy, zakazy i ograniczenia przewidziane w art. 46.
Zgodnie z art. 46a w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego oraz rodzaj stosowanych rozwiązań, w zakresie określonym w art. 46b. Przepis ten zawiera katalog możliwych do ustanowienia nakazów, zakazów i ograniczeń. Rozwiązania te zostały wprowadzone do ustawy nowelizacją z 2 marca 2020 roku.
Omówienie rozporządzeń ustanawiających nakazy, zakazy i ograniczenia wykracza poza ramy niniejszego opracowania, z uwagi na ich złożoność oraz liczne zmiany, jednakże należy wskazać, iż ich przepisy mogą budzić uzasadnione wątpliwości w kontekście dochowania granic delegacji ustawowej oraz spełniania wymogów określoności regulacji prawnej.
Nowelizacja z 31 marca 2020 roku dodała do ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi art. 48a, umożliwiający nakładanie administracyjnych kar pieniężnych. Przepis ten przewiduje w ust. 1, iż kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie wskazanych wcześniej przepisów nakazów, zakazów lub ograniczeń podlega karze pieniężnej. Ponadto określa wysokość kar możliwych do wymierzenia w przypadku popełnienia deliktów ustanowionych na podstawie konkretnych punktów artykułów 46 i 46b. Ustawodawca posłużył się konstrukcją sankcji względnie oznaczonych, przewidując dolną i górną granicę kary. W zależności od czynu, dolna granica ukształtowana jest na poziomie 5 000 zł lub 10 000 zł, zaś górna wynosi 10 000 zł lub 30 000 zł. Ponadto w ust. 2 przewidziano karę w wysokości od 5 000 zł do 30 000 zł za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii, o której mowa w art. 47 ustawy.
Przedstawiony model ustanawiania nakazów, zakazów i ograniczeń oparty jest na przepisach blankietowych, czyli przepisach, które „same nie wyznaczają sposobu postępowania adresatów, lecz wydawane rozstrzygnięcia uzależniają od postanowień innych generalnych aktów prawnych”[22]. Jest to niezwykle istotne, ponieważ administracyjne kary pieniężne mają charakter represyjny i należy stosować wobec nich zasadę nullum crimen sine lege. Wskazuje się, że w odniesieniu do tych instrumentów konieczne jest ustawowe określenie „zarówno czynu karalnego, jak też i grożącej zań sankcji”[23]. Możliwe jest dookreślenie treści normy represyjnej w akcie rangi podustawowej, jednakże ustawa musi określać „szerokie, ale precyzyjne ramy typu czynu sankcjonowanego oraz ramy grożącej zań kary”[24]. Można spotkać także bardziej stanowczy pogląd, iż „materialne elementy sankcji administracyjnej muszą być zdefiniowane w ustawie w sposób kompletny, precyzyjny i jednoznaczny” i „nie może dookreślać tego akt wykonawczy”[25].
Nakaz definiowania sankcji w ustawie wynika jednoznacznie z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, który wielokrotnie zajmował się tą problematyką. Przykładowo w wyroku z dnia 20 maja 2014 roku Trybunał wyraził pogląd, iż „konstytucyjne wymagania dotyczące przepisów karnych odnoszą się do wszystkich przepisów o charakterze represyjnym (sankcjonująco-dyscyplinującym), a więc do wszystkich przepisów, których celem jest poddanie obywatela jakiejś formie ukarania, czy jakiejś sankcji”, a „z zasady wyłączności ustawy w sferze prawa represyjnego wynika, że zarówno czyn zabroniony, jak i rodzaj oraz wysokość kar, a także zasady ich wymierzania – muszą być, co do zasady, określone bezpośrednio w ustawie, co jednocześnie nie wyklucza możliwości doprecyzowania niektórych z tych elementów przez akty podustawowe”[26].
Wydaje się, że sytuacja kształtuje się nieco inaczej w stanach nadzwyczajnych. Ustawy określające zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie ich obowiązywania mogą zawierać przepisy blankietowe, a rozporządzenia wydane na ich podstawie mogą przejąć wiele ustawowych materii, których co do zasady nie można regulować w aktach rangi podustawowej. Wyłączność ustawy wprowadzona przez art. 228 ust. 3 rozumiana jest bowiem w ten sposób, że „wskazane zagadnienia mogą być unormowane w ustawie oraz ewentualnie w rozporządzeniach wykonawczych wydanych na podstawie upoważnienia zawartego w takiej ustawie”[27]. Nie sposób uznać, iż analogicznie jest w przypadku rozporządzenia wydanego na podstawie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, ponieważ stan zagrożenia epidemicznego i stan epidemii nie są konstytucyjnymi stanami nadzwyczajnymi.
Podobne wątpliwości rodzą się na tle art. 31 ust. 3 Konstytucji, określającego przesłanki dopuszczalności ograniczania konstytucyjnych praw i wolności. Przepis ten z uwagi na regulację art. 228 Konstytucji nie ma zastosowania w stanach nadzwyczajnych[28], jednak stany przewidziane przez ustawę o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi do nich nie należą, a zatem nakazy, zakazy i ograniczenia wprowadzane na jej podstawie, jak również kary grożące za ich naruszenie, muszą być zgodne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności i nie mogą naruszać istoty praw i wolności. Ograniczenia te są zaś bardzo daleko idące, a analiza przewidzianych w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi administracyjnych kar pieniężnych oraz sankcji określonych w ustawie o stanie klęski żywiołowej prowadzi do wniosku, iż rozwiązania przewidziane dla stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii są bardziej restrykcyjne, niż analogiczne rozwiązania ustalone dla wskazanego stanu nadzwyczajnego.
4. Regulacja administracyjnych kar pieniężnych.
Kary pieniężne określone w art. 48a ust. 1, dotyczące naruszeń nakazów, zakazów lub ograniczeń, wymierza państwowy powiatowy inspektor sanitarny i państwowy graniczny inspektor sanitarny, zaś sankcję, o której mowa w ust. 2, za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii, wymierza odpowiednio wojewoda albo minister właściwy do spraw zdrowia. Administracyjne kary pieniężne wymierzane są w drodze decyzji administracyjnej, choć ustawodawca przewidział taką formę tylko w odniesieniu do sankcji przewidzianych w ust. 1. Należy uznać to za błąd ustawodawcy i przyjąć, że wymóg ten odnosi się także do sankcji za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii.
Bardzo istotna i niezwykle problematyczna jest regulacja ust. 8. Przepis ten stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie do kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa[29]. Oznacza to, że odpowiednie stosowanie przepisów Ordynacji podatkowej dotyczy wyłącznie działu dotyczącego zobowiązań podatkowych, ale nie zasad postępowania, zatem w pozostałym zakresie postępowanie będzie się toczyć w trybie Kodeksu postępowania administracyjnego[30]. Pojawia się pytanie, czy przepis ten wyłącza zastosowanie określonych uregulowań działu IVA Kodeksu postępowania administracyjnego, bowiem art. 189a § 2 zawiera enumeratywną listę aspektów administracyjnych kar pieniężnych, których uregulowanie w przepisach odrębnych wyłącza zastosowanie przepisów wskazanego działu. Jednym z takich aspektów jest przedawnienie kar, które uregulowane jest także w dziale III Ordynacji podatkowej. Wydaje się, że postanowienie ustawodawcy o odesłaniu do przepisów Ordynacji podatkowej powoduje, iż należy traktować je jako przepisy odrębne w rozumieniu art. 189a Kodeksu postępowania administracyjnego, a zatem wyłączą one odpowiednie przepisy regulacji ogólnej administracyjnych kar pieniężnych[31].
Zgodnie z ust. 4 decyzja w sprawie kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Ponadto decyzję tę doręcza się niezwłocznie. Ustawodawca postanowił zatem, iż decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. Jest to wyjątek od zasady, że przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu, a wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji. Regulacja Kodeksu postępowania administracyjnego pozwala organowi odwoławczemu na wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji w uzasadnionych przypadkach. Zgodnie z dominującym w doktrynie stanowiskiem, uprawnienie to dotyczy zarówno decyzji, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności, jak i decyzji natychmiast wykonalnej z mocy ustawy[32]. Wstrzymanie wykonania jest także możliwe w przypadku wniesieniu skargi na ostateczną decyzję do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w trybie art. 61 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[33]. W praktyce możliwość wstrzymania wykonania decyzji została znacznie ograniczona w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 z uwagi na ograniczenie działalności sądów i organów administracji publicznej oraz zawieszenie biegu terminów.
W ust. 5 ustawodawca wprowadził do regulacji administracyjnych kar pieniężnych instytucję recydywy. Polega ona na tym, że w przypadku ponownego popełnienia takiego samego czynu, wysokość kary pieniężnej ustala się w sposób określony w tym przepisie. Jego pierwszy punkt przewiduje, że sankcja ma być nie niższa od wysokości kary pieniężnej wymierzonej poprzednio za takie naruszenie. Zgodnie z punktem drugim ustala się ją dokonując powiększenia o 25% wysokości kary pieniężnej ustalonej zgodnie z punktem pierwszym. Należy przyjąć zatem, że wymiar kary następuje w dwóch etapach. W pierwszym organ ustala ją na poziomie nie niższym od wysokości kary wymierzonej poprzednio, a zatem kolejna sankcja ma być równa poprzedniej lub od niej wyższa. W drugim etapie ustaloną w ten sposób wysokość kary powiększa się o 25%. W praktyce powoduje to, że zmieniają się ustawowe granice sankcji. Dolną granicę stanowi bowiem wysokość wymierzonej poprzednio kary powiększona o 25%, zaś górna granica to powiększona w tym samym stosunku maksymalna wysokość kary wynikająca z ust. 1 lub 2.
Ponadto przewidziano, że egzekucja nałożonych kar pieniężnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Stanowią one dochód budżetu państwa i są wpłacane w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji. W przypadku kar, o których mowa w ust. 1, są one wpłacane na rachunek bankowy właściwej stacji sanitarno-epidemiologicznej. Są to standardowe regulacje, charakterystyczne dla administracyjnych kar pieniężnych.
5. Podsumowanie.
Generalna ocena zastosowania administracyjnych kar pieniężnych jako narzędzia do walki z epidemią nie musi być negatywna. Są one bowiem instrumentem skutecznego oddziaływania prawa administracyjnego, służącym wymuszaniu określonych działań lub zaniechań. Jest to szczególnie istotne, kiedy delikty administracyjne polegające na naruszeniu nakazów, zakazów lub ograniczeń mogą prowadzić do rozprzestrzeniania się epidemii.
W demokratycznym państwie prawnym organy władzy publicznej nie mogą jednak kierować się zasadą „cel uświęca środki”. Stosowane przez ustawodawcę sankcje muszą respektować wszelkie zasady i standardy konstytucyjne. Regulacja ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wywołuje w tym zakresie istotne wątpliwości, zwłaszcza w kontekście określenia nakazów, zakazów i ograniczeń, stanowiących czyny zabronione w rozporządzeniu. Wobec tego istotne znaczenie może mieć kontrola sprawowana przez sądy administracyjne, z uwagi na prawo sędziego do incydentalnej kontroli legalności aktów podustawowych, która prowadzić może do odmowy zastosowania aktu w konkretnej sprawie[34].
Zastrzeżenia rodzą także określone elementy konstrukcji kar. Odesłanie do Ordynacji podatkowej przeczy celowi wprowadzenia do Kodeksu postępowania administracyjnego regulacji ogólnej administracyjnych kar pieniężnych, która miała doprowadzić do ujednolicenia zasad ich wymierzania, a ponadto znacznie komplikuje mechanizm ich wymierzania i egzekwowania. Negatywnie należy ocenić również wprowadzenie natychmiastowej wykonalności decyzji, zwłaszcza w sytuacji, kiedy podmiot, na który zostanie nałożona administracyjna kara pieniężna ma niewielkie możliwości wstrzymania wykonania nieostatecznej decyzji, mimo że decyzja ta może być niesłuszna lub nawet nielegalna, a ponadto niezwykle dolegliwa. Wreszcie wskazać należy, że przepisy te nie są zgodne z dyrektywami rzetelnej techniki prawodawczej.
Podsumowując, posłużenie się przez ustawodawcę administracyjnymi karami pieniężnymi można by ocenić pozytywnie, z uwagi na niezwykle doniosłą rolę, jaką sankcje te mogłyby odegrać w zwalczaniu epidemii, gdyby tylko zachowane zostały wszelkie zasady i standardy, które muszą spełniać przepisy statuujące tego rodzaju kary. Ponadto posługiwanie się karami pieniężnymi powinno zostać poprzedzone stworzeniem regulacji ogólnej, normującej całościowo problematykę administracyjnych kar pieniężnych, która doprowadziłaby do ujednolicenia reguł ich wymierzania oraz zapewniłaby niezbędne gwarancje procesowe i odpowiednią kontrolę sądową.
Przypisy:
[1] Tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1897.
[2] Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 z późn. zm.
[3] Tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 1239 z późn. zm.
[4] Dz.U. z 2020 r., poz. 374 z późn. zm.
[5] Tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 821 z późn. zm.
[6] Dz.U. z 2020 r., poz. 567 z późn. zm.
[7] E. Kruk, Sankcja administracyjna, Lublin 2013, s. 116-118.
[8] M. Wincenciak, Przesłanki wyłączające wymierzenie sankcji administracyjnej, [w:] M. Stahl, R. Lewicka, M. Lewicki (red.), Sankcje administracyjne. Blaski i cienie, Warszawa 2011, s. 601-602.
[9] Tekst jedn. Dz.U. z 2020 roku, poz. 256 z późn. zm.
[10] R. Stankiewicz, Komentarz do art. 189d, [w:] R. Hauser, M. Wierzbowski (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2020, Legalis, teza 1.
[11] M. Jabłoński, Komentarz do art. 189e, [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Legalis/el. 2020, teza 1.
[12] A. Wróbel, Komentarz do art. 189f, [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Lex/el. 2018, teza 2.
[13] M. Jabłoński, Komentarz do art. 189e, [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), op. cit., teza 1.
[14] A. Wróbel, Komentarz do art. 189f, [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, op. cit., teza 2.
[15] A. Cebera, J. G. Firlus, Komentarz do art. 189e, [w:] H. Knysiak-Sudyka (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2019, Lex, teza 1.
[16] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 marca 2020 roku, sygn. akt II GSK 4013/17, LEX nr 2821993.
[17] B. Wierzbowski, Problem kar administracyjnych w demokratycznym państwie prawnym, [w:] P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel (red.), Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla. Tom I, Warszawa 2012, s. 961-962.
[18] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2015 roku, sygn. akt II GSK 1456/13, LEX nr 1774865.
[19] Przykładowo w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 kwietnia 2015 roku, sygn. akt II FSK 1762/14, LEX nr 1774222.
[20] D. Danecka, Konwersja odpowiedzialności karnej w administracyjną w prawie polskim, Warszawa 2018, s. 283-295.
[21] Ibidem, s. 296-337.
[22] J. Nowacki, Z. Tobor, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2016, str. 37.
[23] D. Szumiło-Kulczycka, Prawo administracyjno-karne, Zakamycze 2004, str. 176-177.
[24] Ibidem.
[25] M. Wincenciak, Aksjologia sankcji administracyjnej a przedawnienie jej wymierzania lub wykonania, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego. Tom I, Warszawa 2017, s. 1186-1187.
[26] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja 2014 roku, sygn. akt K 17/13, OTK ZU 2014, z. 5A, poz. 53.
[27] S. Steinborn, Komentarz do art. 228, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87–243, Warszawa 2016, Legalis, teza 4.
[28] P. Radziewicz, Komentarz do art. 228, [w:] P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019, LEX, teza 6.
[29] Tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 900 z późn. zm.
[30] A. Cebera, J. G. Firlus, Komentarz do art. 189a, [w:] H. Knysiak-Sudyka (red.), op. cit., teza 6.
[31] Ibidem.
[32] G. Łaszczyca, Komentarz do art. 135, [w:] G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Tom II. Komentarz do art. 104-269, LEX/el. 2010, teza 2; K. Glibowski, Komentarz do art. 135, [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), op. cit., teza 3.
[33] Tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 2325.
[34] M. Jabłoński, Odmowa zastosowania przepisu prawa w praktyce stosowania prawa administracyjnego przez sądy administracyjne i organy administracji publicznej – wybrane problemy, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego. Tom I, Warszawa 2017, LEX, fragment IV.
Bibliografia:
Literatura:
1. Danecka D., Konwersja odpowiedzialności karnej w administracyjną w prawie polskim, Warszawa 2018.
2. Hauser R., Wierzbowski M. (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2020, Legalis.
3. Jabłoński M., Odmowa zastosowania przepisu prawa w praktyce stosowania prawa administracyjnego przez sądy administracyjne i organy administracji publicznej – wybrane problemy, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego. Tom I, Warszawa 2017, LEX.
4. Jaśkowska M., Wilbrandt-Gotowicz M., Wróbel A., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Lex/el. 2018.
5. Knysiak-Sudyka H. (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2019, Lex.
6. Kruk E., Sankcja administracyjna, Lublin 2013.
7. Łaszczyca G., Martysz C., Matan A., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Tom II. Komentarz do art. 104-269, LEX/el. 2010.
8. Nowacki J., Tobor Z., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2016.
9. Safjan M., Bosek L. (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87–243, Warszawa 2016, Legalis.
10. Szumiło-Kulczycka D., Prawo administracyjno-karne, Zakamycze 2004.
11. Tuleja P. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019, LEX.
12. Wierzbowski B., Problem kar administracyjnych w demokratycznym państwie prawnym, [w:] P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel (red.), Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla. Tom I, Warszawa 2012.
13. Wierzbowski M., Wiktorowska A. (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Legalis/el. 2020.
14. Wincenciak M., Przesłanki wyłączające wymierzenie sankcji administracyjnej, [w:] M. Stahl, R. Lewicka, M. Lewicki (red.), Sankcje administracyjne. Blaski i cienie, Warszawa 2011.
15. Wincenciak M., Aksjologia sankcji administracyjnej a przedawnienie jej wymierzania lub wykonania, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego. Tom I, Warszawa 2017.
Akty prawne:
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 z późn. zm.
2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego, t.j. Dz.U. z 2020 roku, poz. 256 z późn. zm.
3. Ustawa z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń, t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 821 z późn. zm.
4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa, t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 900 z późn. zm.
5. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej, t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1897.
6. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2325.
7. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1239 z późn. zm.
8. Ustawa z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, Dz.U. z 2020 r., poz. 374 z późn. zm.
9. Ustawa z dnia 31 marca 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz.U. z 2020 r., poz. 567 z późn. zm.
Orzecznictwo:
1. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja 2014 roku, sygn. akt K 17/13, OTK ZU 2014, z. 5A, poz. 53.
2. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2015 roku, sygn. akt II GSK 1456/13, LEX nr 1774865.
3. Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 kwietnia 2015 roku, sygn. akt II FSK 1762/14, LEX nr 1774222.
4. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 marca 2020 roku, sygn. akt II GSK 4013/17, LEX nr 2821993.