1. Przygotowanie do pandemii.
W związku z coraz szerszym rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-Cov-2 w Polsce i na świecie, polski rząd uruchomił wiele mechanizmów prewencyjnych, dążących do finalnego ograniczenia kontaktów fizycznych między ludźmi, a tym samym do spowolnienia wzrostu zachorowań na COVID-19. Od 20 marca 2020 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia[1] został wprowadzony stan epidemii, którego warunki zaostrzono 24 marca 2020 r.[2] i ponownie 31 marca 2020 r.[3] ograniczając do niezbędnego minimum naszą codzienną aktywność społeczną. Wśród rozwiązań prewencyjnych znalazł się zakaz zgromadzeń, ograniczenia w poruszaniu komunikacją miejską oraz uczestnictwie w obrzędach religijnych. Restrykcje wprowadzone przez rząd mocno ograniczają swobody obywatelskie, ale też znacznie komplikują funkcjonowanie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.
Od ostatniego tygodnia lutego, gdy w mediach pojawiła się informacja, że we Włoszech rozprzestrzeniła się epidemia koronawirusa, światowe rynki mocno zareagowały na tę wieść, wykazując duże spadki w notowaniach. Był to pierwszy jasny sygnał o nadchodzących problemach gospodarczych, a także o zmniejszającym się zaufaniu pomiędzy uczestnikami w obrocie, co świadczyło o mocnym wyhamowaniu koniunktury i wejściu w początkową fazę recesji. W tym samym czasie, ze względu na coraz realniejsze zagrożenie epidemią, przedsiębiorstwa w Polsce zaczęły wprowadzać specjalne procedury oraz zmieniać swoją politykę działania by dostosować się do realiów, w których możliwe byłoby ograniczenie lub całkowite zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej.
Wraz z pojawieniem się kolejnych przypadków zachorowań na COVID-19 w Polsce, rząd zdecydował się na radykalne działania prewencyjne, których celem jest zamrożenie wszelkich kontaktów międzyludzkich, by jak najmocniej ograniczyć liczbę przypadków osób zakażonych. Dotkniętymi tymi działaniami zostali przedsiębiorcy, którzy byli zobowiązani zrezygnować z wykonywania swojej działalności na czas stanu epidemii, a także którzy musieli ograniczyć lub radykalnie zmienić sposób swojej pracy. Brak możliwości świadczenia usług to brak klientów, a to finalnie oznacza utratę płynności finansowej, na którą obecnie narażonych jest większość przedsiębiorców.
2. Przeciwdziałanie zastojowi i jego skutkom.
Problem z przepływem gotówki u przedsiębiorców jest dużym problemem dla całej gospodarki, gdyż różne sektory prywatne razem z sektorami państwowymi działają jak sieć naczyń połączonych. Oznacza to, że dopóki pieniądze krążą w tym systemie zamkniętym, będzie on działał sprawnie jednak, jeśli w którymś miejscu tego koła pojawi się zator, skutki odczuje cała gospodarka. Obecnie największym ryzykiem jest niewypłacalność przedsiębiorców wynikająca z obostrzeń wprowadzonych w ramach walki z epidemią COVID-19, gdyż przedsiębiorcy nie uzyskują dochodów, natomiast muszą wypełniać swoje zobowiązania wobec wierzycieli oraz opłacać należne składki i podatki. Utrata płynności finansowej przez przedsiębiorstwa, oznacza też redukcję miejsc pracy dla pracowników, a to stwarza duże prawdopodobieństwo wystąpienia kryzysu gospodarczego w kraju.
By złagodzić dramatyczny scenariusz dla polskiej gospodarki, rząd wprowadził w Polsce Tarczę Antykryzysową o wartości 212 mld zł, której celem jest łagodzenie negatywnych skutków gospodarczych wynikających z pandemii koronawirusa. Oprócz Tarczy Antykryzysowej, rząd wprowadził również Tarczę Finansową o wartości 100 mld zł. Wartość programu jest podzielona na pięć filarów, na rzecz którego zostanie przeznaczona odpowiednia kwota z całej kwoty Tarczy Antykryzysowej. Na te filary składają się:
1. Bezpieczeństwo Pracowników – 30 mld zł
2. Finansowanie Przedsiębiorstw – 74,2 mld zł;
3. Ochrona Zdrowia – 7,5 mld zł;
4. Wzmocnienie Systemu Finansowego – 70,3 mld zł;
5. Program Inwestycji Publicznych – 30 mld zł[4],
Tarcza Antykryzysowa, na którą składają się trzy ustawy, została podpisana przez Prezydenta 31 marca 2020 r., i zaczęła obowiązywać od 1 kwietnia 2020 r. z wyłączeniem przepisów, których wejście w życie zostało odroczone.
Wraz z rozwojem sytuacji epidemicznej w
kraju i przedłużającą się kwarantanną, a także dużą dezaprobatą przez
przedsiębiorców pierwszej wersji Tarczy Antykryzysowej[5],
ustawodawca wprowadził drugą odsłonę pomocy państwa w postaci Tarczy
Antykryzysowej 2.0[6]. Przepisy te uaktualniają oraz zmieniają pewne
przepisy pierwotnej ustawy, a także rozszerzają zakres pomocy o nowe podmioty.
Tarcza Antykryzysowa 2.0 została podpisana przez Prezydenta
17 kwietnia 2020 r. i weszła w życie z dniem 18 kwietnia 2020 r.
Ustawa, która zmienia „specustawę o koronawirusie[7]” i wiele innych ustaw, zawiera w sobie rozwiązania zarówno na poziomie świadczeń socjalnych, jak również nowe instrumenty podatkowe, mechanizmy intertemporalne dotyczące trwania umów, zmiany terminów wejścia w życie nowych przepisów, a także zawieszenia biegu terminów dla określonych spraw. Jest to obszerny akt, który mieści w sobie rozwiązania Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W pracach projektowych wpływało wiele wniosków zarówno od związków przedsiębiorców, jak również Krajowej Rady Doradców Podatkowych, które finalnie nie zostały uwzględnione w postulowanym zakresie.
Opiniowanie Pakietu Antykryzysowego w kontekście powszechnie uznanej wiedzy ekonomicznej oraz racjonalnego rozumowania świata, może doprowadzić tylko do jednego wniosku. Dla porównania skali udzielanej pomocy, przytoczę założenia pakietu stymulacyjnego w Stanach Zjednoczonych, który jest wynikiem przyjętego porozumienia między Białym Domem a Kongresem. Całość wydatków związana z pakietem pomocowym w USA szacunkowo wyniesie 2 bln dolarów[8]. W Polsce jest to niecałe 50 mld dolarów. Szacunkowo 500 mld dolarów ma zostać przeznaczonych na pomoc przedsiębiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji, porównywalna kwota ma zostać wypłacona na płatności bezpośrednie do 3 tys. dolarów milionom amerykańskich rodzin. Dodatkowo amerykański bank centralny (Fed) dokona zakupu dużych pakietów amerykańskich obligacji za co najmniej 500 mld dolarów, by nie dopuścić do braku płynności finansowej na rynku.
3. Na jakie rozwiązania oraz ulgi mogą liczyć przedsiębiorcy?
W dalszej części artykułu omówię zmiany zawarte w ustawie o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw[9] (dalej jako Tarcza Antykryzysowa), a także ustawie o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2[10] (dalej jako Tarcza Antykryzysowa 2.0), które rodzą określone skutki podatkowe dla przedsiębiorców. Poniżej znajdują się opisane artykuły z wyżej wymienionych ustaw.
3.1 Zmiany w ustawie szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
3.1.1 Zwolnienie z podatku od nieruchomości przedsiębiorców przez radę gminy (art. 15p).
Artykuł ten daje możliwość radom gmin uchwalenia uchwały dotyczącej zwolnienia pewnych grup przedsiębiorców, a także organizacji pozarządowych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z podatku od nieruchomości gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (przedsiębiorcy) oraz związanych z prowadzeniem działalności (pozostałe podmioty wymienione w przepisie), za część roku 2020, których płynność finansowa została pogorszona przez epidemię.
Patrząc szeroko na proponowaną zmianę, przepis jest bardzo wybiórczy, gdyż to w kompetencji rady gmin będzie leżało wprowadzenie specjalnej uchwały, której de facto wprowadzić nie będzie musiała. Dodatkowo to w obowiązku rady gminy, będzie również stworzenie pewnych kryteriów, wobec których przyzna przedsiębiorcom specjalną ulgę. Dla niektórych podmiotów płacących znaczne kwoty podatku od nieruchomości przepis może mieć duże znacznie, gdyż zwolnienie z podatku znacząco obniży wartość zobowiązań podatkowych powstałych w momencie ograniczenia swobody prowadzenia działalności. Mimo wszystko, przepis nie daje równej pomocy wszystkim podmiotom w nim wymienionym, gdyż każdą sprawę należy rozpatrywać indywidualnie. Przedsiębiorcy nie mogą nawet mieć ekspektatywy wobec samorządu terytorialnego, a znając obecną sytuację budżetową, z jaką mierzą się samorządy w Polsce, można mieć wątpliwości co do tego, że rady gmin będą chciały skorzystać z takiego rozwiązania.
3.1.2 Przedłużenie terminu płatności podatku od nieruchomości przez radę gminy (art. 15q).
Przepis ten przyznaję taką samą kompetencję radom gmin jak art. 15p, tylko w tym wypadku mogą one przedłużyć wskazanym grupom przedsiębiorców, a także organizacjom pozarządowym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie terminy płatności rat podatku od nieruchomości za kwiecień, maj oraz czerwiec, lecz nie dłużej niż do 30 września 2020 r. Ekonomiczna wartość takiej pomocy równa jest zeru.
3.1.3 Złożenie zeznania PIT po terminie (art. 15zzj).
Ustawodawca przewidział w tym artykule możliwość niezłożenia deklaracji podatkowej w terminie oraz wpłacenie należnego podatku dochodowego od osób fizycznych w późniejszy terminie, w związku z zaistniałą sytuacją epidemiologiczną. Złożenie i wpłacenie PIT-u nie później niż do 1 czerwca 2020 r., sprawia, że złożenie deklaracji w okresie od 1 maja do końca miesiąca jest równoznaczne, ze złożeniem do organu skarbowego czynnego żalu, podlegającego kodeksowi karnemu skarbowemu. Instytucja czynnego żalu zwalnia jedynie z odpowiedzialności w zakresie kodeksu karnego skarbowego, natomiast nie zwalnia z odpowiedzialności podatkowej (obowiązku uiszczenia odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych). Zwolnienie z obowiązku zapłaty odsetek nastąpiło na mocy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 kwietnia 2020 r. w sprawie zaniechania poboru odsetek za zwłokę od niektórych zaległości podatkowych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2019 r. w związku z COVID-19[11].
3.1.4 Zawieszenie biegu terminów procesowych i sądowych (art. 15zzs).
W czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, nie rozpoczyna się lub zawieszony został bieg terminów procesowych oraz sądowych w postępowaniach – sądowych, sądowo-administracyjnych, egzekucyjnych, karnych, karnych skarbowych, o wykroczeniach, administracyjnych, podatkowych, celno-skarbowych oraz innych prowadzonych na podstawie ustaw.
Oznacza to zamrożenie wszelkich czynności leżących po stronie organów państwowych jak również uczestników postępowania, ze względu na znaczne ograniczenie wszelkich aktywności wymagających kontaktu z drugim człowiekiem. Za ten czas nie przysługują skargi na przewlekłość postępowania lub bezczynność organów. W przypadku gdy podatnik zwrócił się z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej do organu podatkowego, jego wydanie zostanie wydłużone o czas trwania stanu epidemii lub zagrożenia epidemiologicznego plus ustawowe trzy miesiące na rozpatrzenie – mówi o tym art. 31g nowelizowanej ustawy o COVID-19. Dla niektórych podatników oznacza to spowolnione zwroty VAT lub uzyskanie korzystnych dla siebie rozstrzygnięć podatkowych.
3.1.5 Zmiana terminów dla raportowania MDR oraz złożenia informacji o cenach transferowych (art. 31y i 31z).
W przypadku schematów podatkowych terminy na zaraportowanie od 31 marca 2020 r. nie rozpoczynają się, a rozpoczęte podlegają zawieszeniu do odwołania zagrożenia stanu epidemicznego i stanu epidemii, nie dłużej niż do 30 czerwca 2020 r.
Do 30 września 2020 r. przedłużony został termin do złożenia informacji o cenach transferowych w PIT i podmiotów CIT w przypadku których rok podatkowy rozpoczął się po 31 grudnia 2018 r., a zakończył przed 31 grudnia 2019 r. Przedłużenie terminu na złożenie TPR dotyczy bardzo wąskiej grupy podatników.
Powyższe regulacje wynikają z faktu, że „zamrożonych” zostaje większość czynności procesowych oraz sądowych (choć sądy dokonują niektórych czynności np. wpisów do KRS), a także mocno ograniczone zostają działania administracyjne, w związku z czym ten przepis jest uszczegółowieniem ogólnie przyjętej normy.
3.1.6 Zwolnienie na wniosek z opłaty składek ZUS dla przedsiębiorcy zatrudniającego w firmie do 9 osób podlegających ubezpieczeniom społecznym (art. 31zo – art. 31zx).
Przedsiębiorca zatrudniający w swojej firmie do 9 osób, a w przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej zatrudniający do 8 osób (liczy się też pracodawca), będzie miał prawo do uzyskania zwolnienia z opłat na ubezpieczenia społeczne dla tych pracowników na swój wniosek za okres od marca 2020 r. do 31 maja 2020 r., pod warunkiem, że był on zgłoszony jako płatnik składek przed 1 kwietnia 2020 r. Zwolnienie z opłat składek na ubezpieczenia społeczne, jest tak naprawdę umorzeniem zaległości składkowych (nieopłaconych w terminie składek za miesiące marzec – maj), gdyż wydawana jest decyzja o umorzeniu zaległości. Umorzenie dot. nieopłaconych składek – co do zasady nie ma podstaw do uzyskania zwrotu składek „nienależnie” zapłaconych (za wyjątkiem składek za marzec). Wniosek ze zwolnienia obowiązku opłacania należności płatnik składa do ZUS, nie później jednak niż do 30 czerwca 2020 r. w formie papierowej lub elektronicznej.
Natomiast na mocy Tarczy Antykryzysowej 2.0, przedsiębiorca, który zatrudnia w firmie od 10 do 49 osób lub prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą zatrudniającą do 48 osób (liczy się też pracodawca) oraz jest płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne, na wniosek, będzie miał prawo do zwolnienia w wysokości 50% tytułu należnych składek wykazanych w deklaracji za okres od 1 marca 2020 r. do 31 maja 2020 r. Pomimo oświadczeń rządu o zniesieniu limitu przychodów w wysokości dla przedsiębiorców (samozatrudnionych, niezatrudniających pracowników) do 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto, takiego zapisu nie ma w ustawie zmieniającej, co sprawia, że rozwiązanie z pierwotnej Tarczy Antykryzysowej zostaje w mocy.
Zwolnienie to również dotyczy w takim samym zakresie osoby uzyskującej dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej (samozatrudnionych, niezatrudniających pracowników) oraz będącej swoim płatnikiem, jeżeli przychód za pierwszy miesiąc działalności w roku składanego wniosku, nie był wyższy niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto.
W kategorii podmiotów zwolnionych z obowiązku opłacenia składek są też duchowni będący płatnikami obowiązkowych ubezpieczeń.
Warto nadmienić, że zgodnie z art. 31zx, przychody z tytułu zwolnienia z obowiązku opłacania należności za składki, nie stanowią przychodu w rozumieniu ustawy o PIT, a także w CIT (po wprowadzeniu Tarczy Antykryzysowej 2.0), a tym samym nie trzeba będzie ich uwzględniać w rocznej deklaracji podatkowej. Natomiast we wniosku o zwolnienie zaznacza się przychód (w przypadku samozatrudnionych, niezatrudniających pracowników), gdzie ta informacja jest przekazywana z ZUS do Szefa KAS, a w przypadku wystąpienia rozbieżności między przychodem wskazanym we wniosku o zwolnienie z ZUS, a wynikającym z deklaracji podatkowej, Szef KAS będzie mógł wszcząć postępowanie wobec podatnika.
3.2 Zmiany w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
3.2.1 Wsteczne odliczenie straty (art. 52k).
W tym przepisie ustawodawca wprowadza nowe narzędzie, nieznane dotąd prawu podatkowemu, jakim jest wsteczne rozliczenie straty. Instrument ten polega na tym, że, o stratę poniesioną w 2020 r. obniża się dochód/przychód zadeklarowany za 2019 r. Obniżanie kwoty przychodu dotyczy tylko podatników, którzy wybrali opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych. By skorzystać z preferencji, przedsiębiorca musi spełnić łącznie dwie przesłanki – ponieść stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej w 2020 r. oraz uzyskać w 2020 r. łączne przychody niższe o co najmniej 50% w porównaniu z rokiem 2019, wówczas będzie mógł obniżyć do wysokości 5 000 000 zł dochód lub przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej za rok 2019.
Rozwiązanie to znajdzie zastosowanie dopiero po zakończeniu 2020 r. Jeśli przedsiębiorca spełni ustawowe warunki, by skorzystać z preferencji, będzie musiał dokonać korekty deklaracji podatkowej złożonej za 2019 rok. Nierozliczona wstecznie część straty, będzie rozliczona na zasadach ogólnych.
Można również zadać sobie otwarcie pytanie czy doprowadzenie przedsiębiorcy do straty i dopiero danie mu szansy na odliczenie podatkowe, jest faktycznym rozwiązaniem na przeciwdziałanie kryzysowi oraz zapewnienie ciągłości gospodarczej w kraju. Bo z ekonomicznego punktu widzenia, w przypadku wskazanym w omawianym przepisie, taki przedsiębiorca najprawdopodobniej zlikwiduje działalność gospodarczą, co tylko zwiększy problem gospodarczy. Dlatego efektywność tego przepisu w kontekście przeciwdziałania kryzysowi jest równa zeru.
3.2.2 Preferencyjne odliczenie darowizny (art. 52n).
W przypadku przekazania darowizny na rzecz podmiotów przeciwdziałającym COVID-19 wskazanym w przepisie, darowiznę tę można odliczyć od podstawy podatku. Jeśli zostały one przekazane do 30 kwietnia 2020 r. odliczeniu podlega 200% kwoty darowizny, w maju odliczeniu podlega 150% kwoty darowizny, a od 1 czerwca 2020 r. do 30 września 2020 r. odliczeniu podlega wartość darowizny.
Przepis ten wprowadza pewien system
motywujący, który ma niejako zachęcić podatników do szybkiego wpłacania
darowizn na rzecz ustawowo określonych podmiotów, by skorzystać z jak
najwyższej ulgi podatkowej. Jednak taka metoda „wyścigowa” oraz oferowanie
korzyści podatkowej podatnikowi w zamian za darowiznę pokazuje niejako, że
państwo wcale sobie nie radzi budżetowo z epidemią COVID-19 i potrzebuje dodatkowych
pieniędzy od podatników, by w ogóle funkcjonować. Nie jest to w żaden sposób
rozwiązanie dla chroniące przedsiębiorców, lecz raczej zachęta do crowdfundingu
walki z wirusem
SARS-CoV-2.
3.2.3 Przedłużenie terminu wpłaty zaliczek na podatek przez płatnika (art. 52o).
Przepis ten stanowi, że płatnik w rozumieniu art. 31 ustawy o PIT, który jest odpowiedzialny za pobranie od pracownika zaliczki na podatek dochodowy za dany miesiąc, a następnie obowiązany do uiszczenia tej zaliczki na konto właściwego urzędu skarbowego do 20 dnia następnego miesiąca po miesiącu pobrania zaliczki, w przypadku obowiązku wpłacenia zaliczki za marzec i kwiecień 2020 r., będzie mógł wpłacić zaliczki za te miesiące do 1 czerwca 2020 r., pod warunkiem, że poniesie on negatywne skutki związane z COVID-19. Przepis nie precyzuje na czym ma polegać poniesienie negatywnych skutków związanych z COVID-19.
Innymi słowy, na mocy dotychczasowych przepisów, płatnik miałby obowiązek wpłacenia zaliczki na podatek za marzec do 20 kwietnia 2020 r., a za kwiecień do 20 maja 2020 r., natomiast po wprowadzeniu przepisów tarczy antykryzysowej termin zostaje przesunięty wspólnie dla obu miesięcy do 1 czerwca 2020 r.
Przepis ten stosuje się też odpowiednio do płatników, o których mowa w art. 41 ust. 1 i 4, dokonujących świadczeń z tytułu działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 8 oraz z tytułu praw autorskich i praw pokrewnych.
Ciężko znaleźć ekonomiczne uzasadnienie dla takiego działania, gdyż termin zapłaty ulegnie wydłużeniu o 11 dni w przypadku zaliczek za kwiecień i miesiąca i 11 dni za marzec, natomiast przedsiębiorca nie będzie mógł w żaden sposób wykorzystać tych środków, bo są one przeznaczone na zapłatę zaliczek. Efekt tego przepisu będzie neutralny, to znaczy nie przyniesie żadnych wymiernych korzyści płatnikowi zaliczek na podatek dochodowy, a jedynie zmieni się termin wpłaty zaliczki na podatek dochodowy.
3.2.4 Przedłużenie terminu zapłaty podatku od przychodów z budynku (art. 52p).
W związku z szeroko pojętą kwarantanną, a także ograniczeniem swobody prowadzenia działalności gospodarczej, by niejako skompensować straty gospodarcze, ustawodawca wprowadził rozwiązanie dla przedsiębiorców, którzy w danym miesiącu ponieśli negatywne skutki ekonomiczne COVID-19, oraz ponieśli w danym miesiącu spadek przychodów o co najmniej 50% analogicznie w stosunku do przychodów w tym miesiącu za poprzedni rok podatkowy, będą mogli zapłacić podatek od budynków za miesiące marzec-maj 2020 r., do 20 lipca 2020 r. W przypadku podatników, którzy nie prowadzili działalności w analogicznych miesiącach poprzedniego roku, spadek obrotów porównuje się w odniesieniu do średnich przychodów z działalności gospodarczej uzyskanych w tym (czyli poprzednim) roku podatkowym.
Natomiast nie będą mogli z tej możliwości skorzystać przedsiębiorcy, którzy w 2019 r. stosowali opodatkowanie, w którym nie ustala się przychodów, rozpoczęli działalność w ostatnim kwartale 2019 r. i nie uzyskali w tym okresie przychodów lub rozpoczęli działalność gospodarczą 2020 r.
Rozwiązanie to jest nieadekwatne do potrzeb przedsiębiorców, gdyż przenosi jedynie termin wykonania zobowiązania podatkowego, za okres, w którym możliwość osiągnięcia przychodu jest mocno ograniczona, czyli nie pomagamy przedsiębiorcy, lecz dajemy mu czas, by w późniejszym terminie osiągnął przychód, z którego państwo będzie mogło zaspokoić swoje roszczenie, natomiast na przedsiębiorcy będzie ciążyło obowiązek za poprzednie miesiące oraz miesiące obecne. Nastąpi kumulacja zobowiązań, która bynajmniej nie poprawi sytuacji gospodarczej w kraju. Również brak ujęcia w zakresie tej preferencji przedsiębiorców, którzy dopiero weszli na rynek, pokazuje, jak bardzo wybiórcze są regulacje zawarte w tarczy antykryzysowej.
3.2.5 Preferencje podatkowe dla podmiotów B+R, które wytwarzają kwalifikowane IP oraz ponoszą kwalifikowane koszty, w celu opracowania produktów do przeciwdziałania COVID-19 (art. 52t i art. 52u).
Ta regulacja jest rozszerzeniem oraz uelastycznieniem zasad związanych z ulgami na działalność badawczo-rozwojową oraz ulgą IP Box, dla podmiotów, które prowadzą działalność B+R, a wynikami tej działalności są kwalifikowane prawa własności intelektualnej, z której podatnicy otrzymują dochody. W PIT kwestia ta uregulowana jest w art. 30ca.
Art. 52t wprowadza rozwiązanie, że koszty kwalifikowane, czyli bezpośrednio związane z działalnością B+R – przykładowo w tym wypadku będzie to zakup maszyny do analizy próbek materiału, której celem jest znalezienie enzymu neutralizującego białka wirusa SARS 2 lub zakup drukarki 3D do druku specjalistycznych przyłbic chroniących przed COVID-19, podatnicy będą mogli odliczyć również od dochodu, od którego oblicza się zaliczkę na podatek. Celem jest zmniejszenie zaliczek na podatek dochodowy oraz tym samym zmniejszenie zobowiązania podatkowego. Sens art. 52t sprowadza się do umożliwienia podatnikom odliczenia kosztów kwalifikowanych już na etapie zaliczek na podatek (dotychczas odliczenie było możliwe jedynie w zeznaniu rocznym).
Natomiast art. 52u stanowi, że podatnicy, którzy osiągają dochód z kwalifikowanych IP, które są wykorzystywane do przeciwdziałania COVID-19, będą mogli stosować stawkę podatku 5% do dochodów, które są podstawą przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy. Co do zasady nie można w trakcie roku stosować stawki 5% do obliczania zaliczek na podatek przy osiąganiu dochodów z kwalifikowanych IP, możliwe jest to dopiero w momencie złożenia deklaracji za rok podatkowy z uwzględnieniem preferencyjnej stawki opodatkowania. Wtedy fiskus dokonuje zwrotu zawyżonych zaliczek. W tym szczególnym wypadku możliwe jest bieżące korzystanie z preferencyjnej stawki, w związku z czym wpłacane są niższe zaliczki na podatek, czyli przedsiębiorstwo zatrzymuje więcej kapitału obrotowego na daną chwilę.
Jednak i w tym przypadku wartość ekonomiczna omawianej preferencji jest równa zeru, gdyż jedyną korzyścią podatnika jest szybsze zastosowanie korzystniejszej stawki podatku, w przypadku braku tej regulacji, zwrot zaliczek dostałby po rozliczeniu deklaracji za poprzedni rok podatkowy. Jedyna różnica to czas, w którym ten „zwrot” następuje.
3.2.6 Przedłużenie możliwości przekazania 1% podatku na OPP (art. 52v).
Na mocy nowej ustawy, która w obrocie funkcjonuje pod nazwą Tarcza Antykryzysowa 2.0, dodany został przepis do ustawy o PIT, który pozwoli podatnikom składającym zeznanie podatkowe za poprzedni rok, po terminie 30 kwietnia 2020 r., ale nie później niż do 1 czerwca 2020 r. zachować prawo do przekazania 1% podatku należnego na organizację pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przekazanie jednego procenta odbywa się na wniosek podatnika, który jest składany w zeznaniu podatkowym lub korekcie zeznania.
W przypadku złożenia korekty zeznania podatkowego do 30 czerwca 2020 r., podatnik zachowuje prawo do przekazania 1% podatku na OPP.
Ratio legis niniejszego rozwiązania dotyczy art. 15zzj Tarczy Antykryzysowej, bo to na podstawie tego przepisu umożliwiono późniejsze złożenie zeznania podatkowego przez podatnika. By na tym rozwiązaniu nie były poszkodowane OPP, których działalność w dużej mierze finansowana jest z 1% podatku, dodano taki artykuł do zmienianej ustawy o PIT.
3.3 Zmiany w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
3.3.1 Wsteczne odliczenie straty (art. 38f).
Wsteczne rozliczenie straty poniesionej w 2020 r. będzie miało miejsce w 2021 r. (poprzez złożenie korekty zeznania za 2019 r.) Jeżeli podatnik poniesie stratę w roku podatkowym oraz uzyska niższe o co najmniej 50% przychody w stosunku do przychodów poprzedzających rok podatkowy, w którym zanotowano stratę, będzie mógł jednorazowo obniżyć dochód wykazany w deklaracji o kwotę wynoszącą maksymalnie 5 000 000 zł. Jest to dokładnie implementowane rozwiązanie z art. 52k ustawy o PIT, zatem nic się tutaj nie zmienia.
3.3.2 Odliczenie darowizn (art. 38g).
Podobnie jak w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w CIT będzie można również dokonać odliczenia od podstawy podatku w przypadku dokonania darowizny na rzecz podmiotów wymienionych w przepisie, które walczą ze skutkami COVID-19. Analogiczny w stosunku do ustawy o PIT pozostaje również czas dokonania darowizn wraz z procentową wartością kwoty, o jaką należy dokonać odliczenie.
3.3.3 Preferencje podatkowe dla podmiotów B+R, które wytwarzają kwalifikowane IP oraz ponoszą kwalifikowane koszty, w celu opracowania produktów do przeciwdziałania COVID-19 (art. 38k i art. 38l).
Również i w tym wypadku rozwiązanie te są transponowane z ustawy o PIT i nie różnią się od mechanizmu przyjętego w art. 52t i art. 52u PIT (w artykule pkt 3.2.5). Art. 38k CIT pozwala odliczyć od dochodu podatnikom odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych nabytych w celu produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.
Art. 38l ustawy o CIT pozwala podatnikom natomiast odliczyć od dochodu poniesione koszty kwalifikowane poniesione w celu produkcji towar odliczyć od dochodu koszty kwalifikowane poniesione w celu produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Natomiast art. 38m CIT, analogicznie do ustawy o PIT, pozwala stosować preferencyjną stawkę opodatkowania od dochodu uzyskanego z kwalifikowanego IP już w trakcie roku podatkowego, czyli w momencie obliczania zaliczek na podatek dochodowy.
3.3.4 Ulga w postaci spełnienia warunków podatkowej grupy kapitałowe (art. 38n).
Wprowadzony przez Tarczę Antykryzysową 2.0, przepis ten odnosi się do definicji zawartej w art. 1a ustawy o CIT, która stanowi, że podatnikiem mogą być mogą być również grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych. Jest to pewne uproszczenie dla rozliczeń podatkowych, a także inne możliwości stosowania preferencji podatkowych, gdy mamy do czynienia z jednym ciałem podatkowym, a nie dwoma odrębnymi.
Aby spełniać definicję podatkowej grupy kapitałowej, należy między innymi w danym roku podatkowym nie zalegać z wpłatami podatków stanowiących dochód budżetu państwa, a także spełniać warunek z art. 1a ust. 2 pkt 4 CIT, który mówi, że podatkowa grupa kapitałowa powinna uzyskać za rok podatkowy udział dochodu w przychodach co najmniej 2%. W związku z obecnym stanem epidemii i wprowadzonymi regulacjami, te zaległości będą powstawać, a w związku z tym automatycznie podatnicy nie będą spełniać wymogów podatkowej grupy kapitałowej. By temu zapobiec, w omawianym artykule wprowadzona zostaje fikcja prawna, która mówi, że warunek z art. 1a ust. 2 pkt 1 lit. d lub pkt 4 uważa się za spełniony, jeżeli podatnik poniósł w 2020 r. negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19. Oznacza to, że pomimo literalnie interpretowanych przepisów, nastąpi zaległość podatkowa, to w związku z poniesieniem negatywnych ekonomicznych skutków pandemii, podatnik nie straci statusu podatnika grupy kapitałowej.
3.4 Zmiany w ustawie z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw.
3.4.1 Przesunięte terminy obowiązywania przepisów dotyczących ochrony podatników, którzy uzyskali WIS (art. 7).
Zmiana w zakresie podatku VAT, dotyczy przede wszystkim przesunięcia terminów stosowania nowych regulacji prawnych, dotyczących ochrony podatników, którzy uzyskali WIS. W ten sposób nowa matryca stawek VAT będzie stosowana od 1 lipca 2020 r., a nie od 1 kwietnia jak pierwotnie zakładano. To oznacza, że do 30 czerwca 2020 r. stosujemy dotychczasowe brzmienie tych przepisów. WIS jest ściśle związana z nową matrycą stawek VAT.
Wiążąca Informacja Stawkowa (WIS), która zgodnie z pierwotnymi założeniami miała obowiązywać od 1 kwietnia 2020r., została przesunięta na 1 lipca 2020r. Oznacza to, że wnioski o WIS oraz uzyskane odpowiedzi będą miały swoją moc prawną dopiero od 1 lipca 2020 r., czyli opóźnione zostaje zastosowanie nowego instrumentu chroniącego podatnika, do czasu wprowadzenia nowej matrycy VAT.
3.4.2 Stosowanie dotychczasowych stawek VAT na towary i usługi (art. 8).
Do 30 czerwca 2020 r. stosuje się dotychczasowe stawki VAT w wysokości 5% i 8% dla towarów wymienionych w art. 8 ust. 1 i ust. 2 powyższej ustawy.
Zmienione zostały również terminy obowiązywania WIS z 1 kwietnia 2020 r. na 1 lipca 2020 r., które są tożsame ze zmienianymi stawkami VAT.
3.5 Zmiany na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Tarczy Antykryzysowej 2.0).
3.5.1 Doręczenia pism w czasie stanu zagrożenia epidemicznego i epidemii
(art. 97 i art. 98).
Art. 97 Tarczy Antykryzysowej 2.0 dotyczy braku obowiązku zwrotu przesyłki do nadawcy. W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz w okresie 14 dni od dnia odwołania tych stanów operator pocztowy w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe, nie zwraca nadawcy przesyłki pocztowej, której w tym okresie nie mógł doręczyć adresatowi, także gdy obowiązek zwrotu przesyłki wynika z innych przepisów.
Art. 98 Tarczy Antykryzysowej 2.0 ogranicza możliwość uznania za doręczone pisma nieodebrane w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz 14 dni od zniesienia tych stanów.
W tym kontekście należy jednak zwrócić uwagę na wyłączenia stosowania tego przepisu, określone w ust. 2 art. 98. Zasada ta nie będzie stosowana w przypadku kontroli podatkowych, kontroli celno-skarbowych oraz postępowań podatkowych, jeżeli kontrole lub postępowania te wiążą się z podejrzeniem popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Natomiast w pozostałych przypadkach doszło do zawieszenia terminów w kontrolach podatkowych, wprost do tych terminów odnosi się art. 15zzs ust. 1 pkt 7 Tarczy Antykryzysowej (kontrola podatkowa jest kontrolą prowadzoną na podstawie Ordynacji podatkowej).
3.6 Zmiany w ustawie dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.
3.6.1 Zwolnienie z PCC sprzedaży oraz zamiany walut wirtualnych (art. 9 pkt 1a).
Do dnia 30 czerwca 2020 r. obowiązuje zaniechanie poboru na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 lipca 2018 w sprawie zaniechania poboru podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży lub zamiany waluty wirtualnej[12], a więc przepis przewidujący w ustawie PCC omawiane zwolnienie powinien wejść w życie z dniem 1 lipca 2020 r.
Wynika to z faktu, że obrót walutami wirtualnymi przybiera formę zwykłego obrotu walut, lub także obrotu papierami wartościowymi, gdzie nie mamy do czynienia z PCC przy transakcji, lecz opodatkowujemy dochód, jaki wynika z obrotu tymi instrumentami finansowymi.
W polskim prawodawstwie waluty wirtualne ciągle sprawiają problem ze względu na brak jednolitego legalnego zdefiniowania, a także na ustalenie miejsca i podstawy opodatkowania, ze względu na dynamicznie rozwijającą się strukturę tego instrumentu finansowego.
4. Jakie są rokowania dla gospodarki?
Stoimy obecnie w obliczu największego zagrożenia od czasów II wojny światowej – COVID-19 dotknęło cały świat, nie ma takiego kraju, do którego nie dotarł wirus. Tak naprawdę nie jesteśmy w stanie przewidzieć naszej przyszłości gospodarczej, gdyż ona zależy od tego jak pandemia będzie przebiegała. Jedno jest pewne i trzeba to otwarcie powiedzieć – czeka nas kryzys.
Samo prawo nie jest w stanie zapobiec skutkom pandemii, ani nie zatrzyma też nieuchronnego dążenia do zapaści gospodarczej. Do tego potrzebny jest obrót, a żeby był obrót potrzebni są jego uczestnicy, którzy obecnie zostali odsunięci z rynku, by chronić się przed możliwym zarażeniem. Na pewno zajmie nam wiele miesięcy dążenie do przywrócenia stanu tzw. normalności, w której uczestnicy obrotu będą mieli do siebie wzajemne zaufanie i względnie nie będzie im towarzyszył strach przed chorobą. Ale to jest tylko domniemanie.
Polska Tarcza Antykryzysowa jest narzędziem bardzo niedoskonałym. Ciężko odnaleźć w niej rozwiązania, które byłyby stricte adresowane jako pomoc przedsiębiorcom, by nie upadli podczas przestoju gospodarczego i po wznowieniu normalnego trybu mogli kontynuować swoją działalność. Ustawa jest bardzo skomplikowana w swojej formie i wybiórcza, przez co generuje już u swojej podstawy duże dysproporcje między podmiotami. Tylko że na ten moment nie mamy żadnego innego rozwiązania, ani innego wyjścia, więc przedsiębiorcom pozostaje oprzeć się na obecnych założeniach Tarczy Antykryzysowej i mieć nadzieję, że po przywróceniu normalnego trybu życia, uczestnicy obrotu dynamicznie ruszą by dokonywać obrotem pieniądza w systemie.
[1] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. 2020 poz. 491).
[2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. 2020 poz. 522).
[3] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U 2020 poz. 565).
[4] Źródło: https://www.gov.pl/web/rozwoj.
[5] Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U 2020 Poz. 568).
[6] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U 2020 poz. 695).
[7] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 poz. 374).
[8] Źródło: https://businessinsider.com.pl/finanse/koronawirus-usa-przyjely-najwieksza-pomoc-dla-gospodarki-w-historii/24m2498.
[9] Źródło ustawy: http://dziennikustaw.gov.pl/D2020000056801.pdf.
[10] Źródło ustawy: http://dziennikustaw.gov.pl/DU/2020/695.
[11] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 kwietnia 2020 r. w sprawie zaniechania poboru odsetek za zwłokę od niektórych zaległości podatkowych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2019 r. w związku z COVID-19 (Dz. U. 2020 poz. 728).
[12] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zaniechania poboru podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży lub zamiany waluty wirtualnej (Dz. U. 2018 poz. 1346).
Wykaz źródeł:
1. Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.
2. Ustawie z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2
3. https://www.gov.pl/web/rozwoj
4. http://dziennikustaw.gov.pl/DU
5. https://businessinsider.com.pl/finanse/koronawirus-usa-przyjely-najwieksza-pomoc-dla-gospodarki-w-historii/24m2498